زنده یاد مهندس بازرگان کتابچه ای دارد بسیار مشهور به نام سازگاری ایرانی. در آن سالها که تصور می شد هر ملتی روحی دارد و کتاب روح ملتها از آندره زیگفرید* ترجمه شده بود چون به ایران نپرداخته بود بازرگان خواسته بود جبران کند و مقاله بلندی نوشته بود که به عنوان پیوست آن کتاب ارائه شود و نادانی زیگفرید را در باره ملت بزرگی چون ایران جبران کند. من کتاب زیگفرید را در همان قطع جیبی اش در سالهای کتابخوانی منتهی به انقلاب دیده بودم و مثل خیلی های دیگر با خود فکر کرده بودم چرا ایرانی ها را

قدیمی ترین تصویری که از خودکشی در ذهن من نقش بسته است راهبی بودایی است که با آرامش در آتش می سوزد. عکسی سیاه و سفید روی کاغذ زردرنگ مجله ای که شاید خواندنیها بود یا دانشمند یا یکی از آن مجله هایی که پدرم در سالهای کودکی من به خانه می اورد. آن تصویر هرگز از ذهن من پاک نشده است. تازه ترین تصویر در ذهن ام از بمبگذاران انتحاری زاهدان است. دو نوجوان که به خود بسته های انفجاری بسته اند و می خندند. گویی با مرگ شوخی می کنند. از خودکشی علیرضا پهلوی تصویری ندارم. فکر می

من هم مثل بسیاری از دوستان دیگر مسائل تونس را تعقیب می کنم. اما برای من مساله تنها از زاویه ایران اهمیت دارد. یعنی تاثیری که تونس در آینده ما دارد. تونس تنها نیست. سودان دارد تجزیه می شود بعد از آنهمه خونریزی و فاجعه ها در دارفور. ظاهرا به سمت آرامش می رود. مصر هم در یک مرحله تاریخی قرار گرفته است که خداحافظی با میراث مبارک است. الجزایر وضع پیچیده تری دارد گرچه آنجا هم بهانه اصلی قیمت نان و خوردنی ها ست (+). اما از نظر سابقه فعالیتهای بنیادگرایان مثل مصر است. گرچه به نظر نمی رسد

 چندی پیش یادداشتی نوشتم با عنوان رسانه ای برای همگان وجود ندارد در نقد اظهارنظر دوست نادیده ف. م. سخن و در آنجا مشروحا استدلال کردم که نمی توان رسانه ای داشت که همه طیف ها و عقاید در آن قلم بزنند، و بنابرین، این فکر که بیاییم رسانه ای درست کنیم که همه را پوشش دهد از اساس بی معنا ست. رسانه باید خط و فکر و جهتگیری معین داشته باشد یا آنها که ندارند جبرا پیدا خواهند کرد و به گروه خاصی تعلق پیدا می کنند. مثال روشن آن هم خودنویس است که با همه ادعاها به گروه خاصی

یا: چه کسی حق دارد سوزن به دیگران بزند یا نزند؟ خلاصه کلام این است رفقا: بیاید کار مدنی یاد بگیریم! این راه اش نیست. انتظاری هم نیست. ما کی کار مدنی کرده ایم که یاد گرفته باشیم؟ باید یاد بگیریم. و این یعنی در نظردهی باید محتاط باشیم نکند که اصلی را نادانسته فروکاسته ایم یا نادیده گرفته ایم. نمی گویم اظهار نظر نکنید بکنید اما از خود بپرسید نظر من چرا باید شنیده شود؟ من اصولا به چه چیزی انتقاد یا اعتراض دارم؟ مساله به نظر من در یک گزاره ساده چنین است: هر کار مدنی در حکم

دیشب تا ساعتها پس از شنیدن خبر خودکشی علیرضا پهلوی از فکر او و خودکشی اش فارغ نمی شدم. اظهارنظرها هم از شانه بالا انداختن تا تسلیت گفتن به خانواده پهلوی متفاوت بود. بعضی هم از نظر انسانی همدردی می کردند اما می خواستند از نظر سیاسی فاصله شان را حفظ کنند. راست این است که ما مردم هنوز تکلیف خودمان را با خانواده شاه و میراث او معلوم نکرده ایم. من که نکرده ام. آنها هم که تکلیف شان را معلوم کرده اند منهای گروه اندکی که در ایران سوار کارند مذبذب بوده اند. مثل آن خانمی که فدایی

خواندم که کتاب قلعه حیوانات جرج اورول برای اولین بار در کابل منتشر شده است. اولین چیزی که به نظرم رسید این بود که همان فاصله ای که میان نشر قلعه حیوانات در ایران و در افغانستان است فاصله این دو جامعه را هم از یکدیگر نشان می دهد. خبر در مجله آرمانشهر آمده است که دوست پرتلاش و انساندوست من گیسو جهانگیری در کابل منتشر می کند. گیسو یکی از بهترین جامعه شناسان در حوزه آسیای میانه و افغاستان است. مجله او را که ورق می زنم با خود می پرسم این مجله چقدر افغانستان مخاطب دارد؟ فاصله مخاطبان

تازه ترین یادداشت من در سلسله کارهایی که در شناخت دولت محمودی-ولایی احمدی نژاد می نویسم امروز منتشر شد. معمولا وارد بحثهای اقتصادی نمی شوم و فکر می کنم در سالهای اخیر شاید مهمترین یادداشتی که نوشتم مربوط می شد به تاسیس وزارت رفاه در دولت خاتمی. قبول دارم که اصولا ما جماعت رسانه پرداز کمتر به اقتصاد و معیشت توجه داریم. اما در سالهایی که گذشته است هم برای خود و هم در کارهایی که طراحی کرده ام همیشه بحث معیشت را برجسته کرده ام. ولی در این حوزه کمتر مباحثی که فراگیر شود و بحث عمومی را بطلبد

 بیژن نوباوه با حضور در نشستی با عنوان "جنگ نرم و رسانه" حرفهایی زده است که معمولا گوش ما از آن پر است و زیاد به ان اعتنا نمی کنیم اما یک دو نکته اش باعث شده حرفهایش توجه بیشتری جلب کند. این حرفها باعث می شود به این نکته پی ببریم که اصولا یک آدم سیاسی اصولگرا در سطح و اندازه نوباوه چگونه فکر می کند. بعضی از حرفهای او را مرور می کنم: «ایران در هزاره سوم به عنوان یک قدرت تازه ظهور یافته قلمداد می‌شود، بنابراین ما بزرگیم، ولی اگر خود را کوچک بدانیم بزرگ نمی‌شویم و

رویش اولین باری که نیک‌آهنگ کوثر در نشستی در لندن در نوامبر ۲۰۰۹ طرح خودنویس را رونمایی کرد حقیقتا به او آفرین گفتم و از ایده و نام و شکل و طرح کاری که ترسیم می‌کرد خوشم آمد و آن را گامی دیگر در تقویت روزنامه‌نگاری شهروندی دیدم. وقتی هم خودنویس بالاخره راه افتاد، من هم دارای نام و رمز کاربری شدم و بسیاری دیگر از وبلاگ‌نویسان و روزنامه‌نگاران هم دعوت شدند که در خودنویس بنویسند. یکی دو مطلب هم نوشتم و یا هم‌زمان در وبلاگ خود و خودنویس گذاشتم. اما طولی نکشید که سبک و مرام خودنویس به چشم

 مدتی هست که از خوب و بد وبلاگستان چیزی ننوشته ام اما اگر بخواهم خوب های وبلاگستان را یاد کنم یکی وبلاگ آرمان امیری است که مجمع دیوانگان اش می خواند اما به چنان مجمعی کمتر شباهت دارد مگر اینکه بگوییم گفتن سخن های درست و بقاعده کم از دیوانگی نیست! آرمان مطلبی نوشته در باب نامه و نظر محسن کدیور به آیت الله وحید(+). هم نوشته او کمیاب است و هم نوشته و نظر و اقدام کدیور. اما یک نکته هست و این از آن دست نکته ها ست که ما قاعدتا باید به آن بیشتر توجه کنیم و

رضا حیرانی شاعر جوانی که من حرفهاش را در مصاحبه اش با رادیو زمانه نقد کرده ام در فیسبوک یادداشتی برای من فرستاده و نوشته است: «در مورد انتقادات شما به خودم معتقدم باید تندتر از این می نوشتم. که اگر پیش از این چنین مطالبی نوشته می شد کار به آنجا نمی رسید که که در اعترافات سعید امامی مشخص شود آمار تردد پوینده و مختاری را یکی از اعضای شورای مشورتی کانون نویسندگان به ماموران داده بود. تنها جهت اطلاعتان می نویسم. خبر دارید بسیاری از ناشران وقتی شاعران جوان برای چاپ کتابشان به آنها مراجعه می کنند می گویند

مصاحبه رادیو زمانه را با شاعری به نام رضا حیرانی در فیسبوک همخوان کردم و نوشتم این متن هولناک است. دوستانی پرسیدند که چرا؟ و در آن چیزی هولناک که من دیده بودم نمی دیدند. سخن من ساده است: در این متن که من اگر بودم در انتشارش درنگ می کردم و ترجیح می دادم به این صورت منتشرش نکنم صورتی از یک تعزیه می بینیم که تنها اشقیای نمایش در آن حاضرند. این نگاه کج و معوجی به جهان و جامعه است. ستم است. می کوشم گزاره های این ستم را برجسته کنم: تطهیر رذایل «شارلاتان‌بازی که به آن

mehdi jami from Shahzoda Nazarova on Vimeo. با سپاس از شهزاده عزیزم برای تدوین این ویدئو. 

ثبت تاریخ زندگی روزمره ایرانیان هنوز نیامده و نشده و انجام نیافته گروه‌هایی را به واکنش واداشته است. زمزمه‌ها در باره یک ایده تازه است اما حرف‌ها و ایرادها همان حرف‌های کهنه و تکراری است (مثلا مشرق را ببینید). جامعه ای که با ایده نو نخست از در مخالفت در می آید  برای من این واکنش‌ها درست مثل واکنش‌هایی است که این گروه‌های طبعا محافظه‌کار در مقابل رادیو و تلویزیون و ویدئو و ماهواره و بعدا اینترنت داشتند و دارند. قدیمترها حتی در مقابل مدرسه هم موضع داشتند. مدرسه را و اصلا آموختن را اسباب گمراهی می‌دانستند. یا کسانی‌اند که هر

یک هفته ای است که از بام تا شام درگیر جنجال در باره «سکوت» هستم! با خود فکر می کنم به قول سیلویا پلاث اگر از زخم‌ها و رنج هایی که به ما عارض می شود نیاموزیم بعید است که از هیچ امر دیگری هم چیزی بیاموزیم. رنج ما را در تب و تاب شگفتی می‌اندازد. زخم ما را به فریاد می‌آورد. اگر از اینهمه چیزی نیاموختیم آن رنج سیاه و بیهوده است و آن زخم خوب هم که بشود جای‌اش مثل یک زخم زشت تا سالها باقی می‌ماند. چیزی که جبران کند رنج ما را و زخمی که می‌خوریم

مدتی است درباره مدل ایده‌آل جامعه از نظر رهبر ایران فکر می‌کنم و یادداشت بر می‌دارم. این اولین بررسی است در شناخت این مدل که من آن را «شهرخدای خامنه‌ای» می‌خوانم. در یک سال و نیم گذشته میزان خشونت به نحو بی‌سابقه‌ای در ایران بالا رفته است. در واقع شوک پس از انتخابات ۸۸ شوک خشونت بود. به نظرم دوران تازه‌ای که شروع شده بود مطلع متناسب خود را داشت: با قهر آغاز کن. قهر همنشین غلبه است. ایران تحت مدیریت مستقیم و شخصی و کیش رهبرپرستی جدید، ایرانی است خشن. چرا؟ در مرور خشونت‌های دولتی که به جامعه هم

اندیشه سبز با تحقیر و حذف و دروغ میانه ندارد سبز بودن در گرو باور به پیروزی موسوی یا تقلب در انتخابات نیست. ممکن است فردی در انتخابات به احمدی نژاد رأی  داده باشد، اما با دیدن آن همه سرکوب و جنایت، «سبز» شده باشد. سبز حرکتی اعتراضی، معلول دهها دلیل و علت، و مطالبات دموکراسی خواهانه (گذار به نظام دموکراتیک ملتزم به آزادی و حقوق بشر) است. تبیین های تک علتی آنچنان که باید ما را به حقیقت نزدیک نمی‌سازند. یکی از عللی که به حرکت سبز شکل داد، اعتراض به دروغ گویی ، تهمت زنی‌های بلادلیل، فحاشی و لجن

ما مجریان رسانه را فقط برای گفتن آنچه ما دوست داریم بگویند نمی خواهیم. مجریان رسانه ها باید از مهارت های حرفه ای برخوردار باشند. صرف اینکه کسی امکان نشستن پشت میز مجری و جلو دوربین تلویزیونی را به دست آورده و توانایی صحبت کردن با دوربین را دارد او را مجری نمی کند. مجری باید بلد باشد از روی متن بخواند بلد باشد متن را با حس درست و بدون اغراق بخواند بلد باشد مصاحبه کند بلد باشد پیام هایی را که با زبان بدن خود می دهد کنترل کند. مجری آزاد نیست هر طور خواست حرف بزند. او

روزی که ریدلی اسکات ایرانیان را از شرکت در پروژه «یک روز از زندگی» محروم کرد فکر ساختن فیلمی مستقل که «یک روز از زندگی ایرانیان» را روایت کند شکل گرفت. این فکر در طی هفته های قبل از نشست موسسان ایران ندا در لندن، پرورش یافت و در جریان نشست با هیات موسس در میان نهاده شد. رضا علامه زاده فیلمساز پیشکسوت و استاد فیلم و سینما به گرمی از ایده استقبال کرد و ایران ندا در یکی از دو بیانیه خود که در این نشست تصویب شد بر سر اجرای این ایده توافق کرد. این بیانیه که بخشی

فیسبوک مرا یاد معرکه‌های قدیم می‌اندازد. یاد تصویرهایی که در ادب و تاریخ خوانده‌ایم از شاعرانی که بر سر گذر شعر خود را می‌خوانند. با صدای بلند. گودر قهوه‌خانه‌ای است نزدیک همان معرکه. می‌شود نشست و چای خورد و روزنامه خواند و گپی با دوستان زد. گاهی هم سر کرد بیرون و معرکه را از دور تماشا کرد. توییتر یک پیاده‌رو است. پر از آدم‌هایی که با صدای بلند اما در گزاره‌های کوتاه حرف می‌زنند. آدم‌هایی که دانه‌های دلشان پیداست. وبلاگ، اتاق من است در خانه پدری. فضای آزاد و آزادی من است. افکارم را در آن بیان و منظم

نشانه شناسی و شکلک شناسی یک تظاهرات فرمایشی پلیس ایران روز شنبه ۱۰ مهر در جریان «مانور اقتدار» تظاهرات برگزار می کند و در آن شعار می دهد: «از جمعه تا پنجشنبه تعطیل باید گردد» یا: «مسئول آشپزخانه تحویل باید گردد». لباس ها و اداها و برخی شعارهای دیگر مثل  «نترسید نترسید …» به نحو آشکاری یادآور اعتراضهای خیایانی سال گذشته است. این یک مسخره بازی اساسی است و شکلک سازی از یک جنبش مردمی. پلیس به عنوان نیروی قهریه نظام ولایی بخشی از محتوای ذهنی خود را در باره اعتراضها بیرون ریخته و به آن پیکرینگی بخشیده است. این

بیانیه دیدگاههای ایران ندا ما چه می خواهیم؟ ما در دوره‌ی زمانی ویژه‌ای و در پاسخ به نیازهای ویژه‌ای بر آن شده ایم رسانه‌ای بنیاد گذاریم که هم عزیمتگاه آن دفاع از آزادی بیان باشد هم هدف آن. ویژگی این دوران برآمدِ جنبش آزادی‌خواهانه‌ی مردم ایران است، استبدادِ فقاهتی همچنان ادامه دارد و نظام تبعیضیِ حاصل از درهم‌آمیزیِ دین و دولت به مرحله‌‌ی تازه‌ای از سرکوبگری پا نهاده است. آینده اما آغاز شده است؛ باید ندای‌اش را شنید و آن را بازتاب داد. ما وظیفه‌ی خود می‌دانیم که به سهم خود رسانه‌ای شویم برای این ندای آینده. این آینده همانا

سالی که گذشت دهها مطلب خوب عمدتا در وبلاگها خواندم. سال گذشته سال وبلاگ بود. هر کس می گوید وبلاگستان ساکت است و راکد است بی انصافی می کند. وبلاگستان گاهی به تعطیلات می رود اما در سالهای اخیر هیچ رسانه ای به اندازه وبلاگ و دیگر رسانه های خرد در انتقال پیام موثر نبوده است خاصه در سال پار که رسانه ها به هزار تیر بلا دوخته شدند و تنها وبلاگ نفس می کشید. وبلاگستان در سال گذشته فقط پیام رسان هم نبوده است بلکه تحلیلگر سوانح ایام و احوال ما و وطن ما بوده است. دیدم دوستان دارند

چهار سال پیش درست در شب سالگرد مشروطه بود که رادیو زمانه را شروع کردیم. حالا در استانه یک سالگرد دیگر از این عزیزترین روز در تقویم سیاسی ایران یک کار رسانه ای دیگر را بنیان می گذاریم. بین آن زمان تا امروز چهارسال بیشتز فاصله نیست اما سرعت تحولات سرگیجه آور است. همگام با این تحولات یک چیز رشد کرده است و آن تمایل روزافزون مردم به حضور رسانه ای و تولید رسانه ای و به تصرف درآوردن رسانه است. چهارسال پیش کمتر کسی باور می کرد بشود رادیویی دوسویه و مشارکتی ساخت. امروز احتمالا افراد بیشتری باور می

بیانیۀ اعلام موجودیت "ایران ندا" (IraNeda) در سالگرد جنبش مشروطیت ۱۴ مرداد ۱۳۸۹  ما به سوی تأسیس رسانه‌ای مردم-نهاد گام بر می داریم  هموطنان عزیز،  جنبش مردم ایران در طول یک سالۀ گذشته با تحولاتِ رسانه‌ایِ گسترده‌ای همراه بوده است. پیام اصلی این جنبش که نفی تک‌صدایی است، در عمل به ایجاد ده‌ها وبسایت و خبرگزاری و رسانه‌های مشارکتی و مردمی انجامیده است. ایده‌های کوچک تأثیرهای بزرگی به بار آورده‌اند. ویدئوهای روزانه و هفتگی نامداران، مصاحبه‌ها و پیام‌های ویدئویی رهبران و کلیپ‌های فراوان هنرمندان نام‌آور یا گمنام دست به دست چرخیده و پیام دموکراسی‌خواهی و نفی استبداد را به هر

خون دلی که برای ایران می خوریم این بهترین چیزی بود که در باره محمدنوری خواندم. یاد نادر ابراهیمی آن را گرم و جانبخش کرده است و زنده. ابراهیمی اعجوبه ای بود. نوری عاشقی آوازه خوان. ایران هر دو را جاودان کرده است: سیف الله داد مدیر مرکز سینمایی باغ فردوس بود. روزی گفت: بیا برای دانشجویان درس بده. در باره موضوع درس مشورت کردیم. قرار شد ادبیات نمایشی درس بدهم. یک ترم شاهنامه و یک ترم هم مثنوی…هنوز گرمی و صفای ان روزها دز ذهنم زنده است. شادمهر راستین و پیمان قاسمخانی و بهاره رهنما و شهره لرستانی و…دانشجویان

کاظم برگ نیسی که وجودش آدم بودن را معنا می کرد ناگهان می میرد. من چشم ام هی تر می شود و خشک می شود. نمی دانم به کدام بگریم به فقد او یا به جامعه او یا به بی سامانی مان. برگ نیسی را همینطور صدا می کردیم. دوره ما دوره اسم کوچک صدا کردن نبود. چند سالی از من بزرگتر بود اما خیلی بزرگتر می نمود در چشم من. دوره ای که در دایره المعارف بزرگ اسلامی کار می کردم از بهترین دوره های زندگی ام بود. مثل دوره ای که در دانشگاه علامه طباطبایی بودم. دور و

مدتها ست خواب نمی بینم. می بینم اما خوابی نیست. خواب برای من منبع شناخت است و تماس با جهانی که کمتر می شناسیم. خبر از آینده هم می دهد. خبر از دلهره هایی که پنهان می کنیم هم. راه گفتگوی ما ست با کسانی که دیگر نیستند تا گفتگو کنند. مثل پدری که سالها ست در خاک خفته است. جهان خواب از بس که درگیر تنش های روز و لگدکوب خیالها و تشویش های بیداری هستیم کمتر به چشم ما می اید. هر چند که چشم ما را شب ها پر می کند. خواب چاره گر هم هست. مثل

دروغهای شهرام امیری آنقدر زیاد است که نمی توان به قصه ای که با هزارجور وصله پینه سر هم می کند باور کرد. شهرام امیری چیزی را پنهان می کند. مثل یک تقلب. اما سطح عمومی و آشکار و نسبتا معقول ماجرا را می توان دنبال کرد. نکته اساسی این است که آیا او را ربودند یا او خود تسلیم شد؟ شهرام امیری در خرداد ۸۸ در عربستان بوده و به هر حال باید از راهی وارد امریکا می شده است. ربایش یا پناهندگی یک وجه مساله است. وجه دیگرش هم البته بلیت خریدن و رفتن است. این وجه را