عبرتهای سه گانه از تحولات اخیر ایران
غیرممکن است بتوان در باره ایران پیش بینی کرد. خیلی ها چنین کرده اند و در خیلی از موارد پیش بینی هاشان غلط از کار درآمده است. ضمن آنکه کارتهایی قوی هم در بازی وجود دارد. مثل تغییرات غیر منتظره در سیاست خاورمیانه ای آمریکا از یک سو و دستهای پنهان امام زمان در سوی دیگر.
با اینهمه از تحولات اخیر ایران می توان سه نکته را آموخت:
اول: طراحان هجوم به عراق باید توجه بیشتری به تاثیر این هجوم بر ایران داشته باشند. چنانکه آشکار شده است حذف صدام و اشغال عراق مستقیم یا غیرمستقیم به افزایش نفوذ منطقه ای ایران انجامیده است؛ تمایل ایران را برای به دست آوردن سلاح اتمی بیشتر کرده است تا تهدیدهای منطقه ای را از خود دور کند؛ و قدرت فشار بر ایران را محدود کرده است.
دوم: یک مقایسه بین ایران و کشورهای عربی دوگانگی یی را نشان می دهد برای آنها که می خواهند آزادی سیاسی بیشتری در خاورمیانه ببینند. گذشته از ترکیه، ایران قطعا به مرحله به دست آوردن آزادی سیاسی واقعی نزدیکتر از هر کشور مسلمان دیگر در منطقه است.
این موضوع تا حدی به این بر می گردد که ایران یک انقلاب اسلامی داشته است.
راه آزادی سیاسی در مصر و الجزایر و عربستان سعودی و سوریه ممکن است کاملا در همان مسیر خطرناک قرار داشته باشد. اما نزاع سیاسی در ایران نشان داد که برآمدن از این مرحله وظیفه دشوار و خسته کننده ای است که ممکن است ۲۵ سال برای تکمیل آن زمان لازم باشد. گزینه جایگزین در جهان عرب ممکن است همان دیکتاتوری آشنایی باشد که آنهمه مبارزات اسلامگرایانه را تغذیه کرده است.
سوم: گرایش سیاستمداران و رسانه های غربی به تمرکز بر ایدئولوژی در خاورمیانه به جای توجه به تحلیل های سیاسی، تصویری ساده انگارانه و ناکامل از آنچه واقعا در حال اتفاق افتادن است به دست می دهد. ایدئولوژی ها ممکن است به اندازه کافی واقعی باشند. اما آنها محصول ابزارسازی در رقابت نخبگان و حکومتهایند تا با این ابزار قدرت را به دست آورند یا آن را حفظ کنند.
این ماجرا همیشه همین طور بوده است و آمریکا و بریتانیا باید این را بدانند. زیرا در نیم قرن گذشته آنها کمتر از دیگران در پروردن و به خدمت گرفتن ایدئولوژی ها در خاورمیانه نقش نداشته اند.
———–
بخش پایانی گزارش تحلیلی سفر یک روزنامه نگار / مشاهده گر دقیق به نام تام پورتئوس؛ نسخه انگلیسی گزارش هم چاپ شده در مجله معتبر پراسپکت – نوشته پورتئوس از بهترین گزارشهایی است که در باره ایران پس از روی کار آمدن دولت جدید خوانده ام